Қаловини топсангиз, қор ҳам ёнади

Дам олиш кунларининг бирида иссиққина сомсаларни пишириб, болаларимни олиб, қайнонамникига йўл олдим. Борсам, қайнонам қозон тепасида қуймаланиб овқат пишираётган экан. Одатда  тўрда елпиғичини у ёқдан бу ёққа силкитиб ўтирадиган қайнонамни ўчоқ бошида кўриш ғалати туюлди. Салом-аликдан сўнг ҳайратимни яширолмай сўрадим:

- Тинчликми, онажон. Нега қозон тепасида турибсиз? – қайнонам бир оз сукут сақлаб кўзларига ёш олди:

- Нимасини айтасиз, келин. Энди роҳат кўраётган пайтим, ҳаммаси ҳудди совун кўпигидек изсиз йўқолди, - қайнонамнинг нимани назарда тутаётганини тушунмадим:

- Ойижон, тушунтириброқ гапирсангизчи? Овсиним қани?

- Овсинингиз барака топгур яхши, ҳамма хизматимни қилади. Ҳамма айб ўғлимда. Уни йўлга сола олмай ҳалакдаман, - сабрим чидамай ёрилиб кетаёздим:

- Ойижон, овсинимнинг яхшилигини ўзим ҳам биламан. Қани у?

- Ўғлим билан келин сўнгги пайтларда кўп жиқиллашиб қоладиган бўлиб қолишган. Уларнинг ўртасига тушавериб чарчаб кетдим. Биласиз, қайни укангиз лов этиб ёниб, лов этиб ўчади. Шуни келин тушумаяптида. Кеча аразлаб уйига чикиб кетди. Тўхтатиб қолай десам, унамади.

Четдан қараганда келинини ёнини олиб, сўнгра барибир ўғли томон бўлаётган қайнонамга ачиниб кетдим.  

- Ойижон, буёғини менга қўйиб беринг, - болаларни қайнонамга қўйиб, бир бекат наридан келин бўлиб тушган овсинимнинг ота-онасиникига йўл олдим.

- У ерни энди елкамнинг чуқури кўрсин, - овсинимнинг биринчи айтган сўзлари шу бўлди, - мендан ҳам яхши келин бор эканми, бу дунёда. Оиламдагиларнинг сўзини қайтармасам, келинлик вазифаларимни ортиғи билан бажарсам, яна нима керак уларга? Эримга битта гапни ҳотиржам ўтириб тушунтира олмасам, шу ҳам ҳаётми? Қўли югурдак эр билан яшагандан кўра ажрашган маъқул.

- Нима? Нафасингизни ел учирсин. Болаларингизни тирик етим қилмоқчимисиз?

- У ерда қолсам, ногирон бўлиб қолишим ҳеч гап эмас.

Оддийгиа гап билан ҳеч нарса қилиб бўлмаслигини тушунгач, секингина изимга қайтдим:

- Унамадими? – қайнонамнинг биринчи айтган сўзлари шу бўлди:

- Овсиним унайдиганлар тоифасидан эмас. Бу вазиятда озгина макр ишлатмасак бўлмайди. Қайни укам нима деяпти?

- Нима дерди? Ўзи қайтса қайтсин, ялиниб бормайман, деяпти, - хафсаласи пир бўлиб ўтирган қайнонам ўзини ҳудди боши берк кўчага кириб қолгандек ҳис қиларди.

- Ойижон, ҳаммаси яхши бўлади. Буларингиз ярашиб кетади. Ўртада асабийлашиб, касал орттириб олганингиз қолади. Шу ҳақда ўйламанг. Менинг бир режам бор. Бир хафтанинг ичида келинингизнинг ўзи қайтиб келади. Мана кўрасиз.

Қайнонам билан гапни бир жойга қўйгач, яна овсинимнинг ота-онасиникига йўл олдим.

- Мен сизга айтдимку, овора бўлиб келиб юрманг, деб. Барибир қайтиб бормайман. Агар эрим мени ҳақиқатан ҳам севганида, келиб олиб кетарди. У ҳатто болаларидан ҳавотир олиб, лоақал бирор марта қўнғироқ ҳам қилгани йўқ.

- Мен сизни олиб кетгани келганим йўқ, - овсинимнинг гапини шартта бўлиб, шаштидан тушириб қўйдим. Олдинда ундан ҳам зўр гапларим ҳудди ўлжасини кутиб турган овчидек унга йўналиб турарди:

- Мен сизнинг опангизман. Ёшим ҳам сиздан катта. Қанақа келинсиз? Ўзингизни мақташни боплаб, катта келинни икки мартадан бери қувиб солгандан баттар қиласиз. Қани одоб, қани шарм-ҳаё? Билиб қўйинг, мен ҳамма айб қайни укамда деб ўйлардим. Сизнинг бу ҳаракатларингиздан ўзингизда ҳам яхшигина айб борлигини англаб етдим. Яшамасангиз, ишимиз осон кўчадиган бўлибди. Эрингиз ҳам сизни тўхтамай гап қайтаради, деганида ишонмадим. Ҳозир эса ўзим бунинг гувоҳи бўлиб турибман. Айтмоқчи бўлган гапим, тўй қилмоқчимиз. Мебелларингизни олиб кетишга машина жўнатасизми ёки ўзимиз жўнатиб юборайликми? Шуни айтишган келгандим.

Бир оз каловланиб қолган овсиним аввалига ҳеч нарсага тушунмади:

 - Қанақа тўй, ахир ойижоним барча фарзандларини уйли-жойли қилиб бўлдилар, шекилли?

- Қайни укамга келин оляпмиз. Ҳавотир олмасангиз ҳам бўлади. Эрингизни ишончли қўлларга топширяпсиз.

- Нега энди мен топширар эканман, - бир зумда хаёллари ағдар-тўнтар бўлиб кетган овсиним нима деб жавоб қайтаришни ҳам билмай  қолди.

- Эрингиздан воз кечиб, уни ўзгалар қўлиги ўзингиз топширяпсиз.

- Ахир ҳали қонуний ажрашмаганмиз.

- Ҳечқиси йўқ. Никоҳ ўқиттириб, кейин ФҲДЁ бўлимидан ўтиб олишади. Майли, хайр. Гап тамом. Қиладиган ишларим кўп. Ҳали фотиҳага тайёргарлик кўриш керак. Қайнонам билан бозорга тушадиган эдик. Сиз эса келажагингиз, болаларингиз ҳақида ўйланг. Омон бўлинг, - шундай дея, қуда холанинг ҳай-ҳайлашига ҳам қарамай уйдан чиқиб кетдим.

Ташқаридан хотинини соғинганини билдирмасада, қайни укамнинг юз-кўзларидан мени интиқ бўлиб кутиб ўтирганини сездим.

- Нима дейишди? – отдан тушса ҳам эгардан тушмайдиган қайнижоним оғзимга тикилиб ўтирарди:

- Нима дейишарди? Хотинига қўл кўтарадиган, уни ҳурмат қилишни билмайдиган куёв бизга керак эмас, қизимизга мос йигит топиб қўйдик. Ана ўшанга узатамиз, дейишди.

- Нима? Улар қизини эрга берса, мен ўғлимни биринчи бўлиб уйлантираман, – қайнонамдан ҳам яхшигина актриса чиққан бўларди, деган ўй бир зум хаёлимни эгаллади.

- Мен ҳам шундай дедим, ойижон. Тўғри айтибманми? Мебелларингизни олиб кетишга тезроқ машина жўнатинг, дедим.

- Боплабсиз, - қайнонам ростан ҳам ўғлини уйлантирмоқчи бўлгандек чой ичиб турган пиёласини шартта дастурхонга тарақлатиб қўйди.

Кечга яқин телефон жиринглаб қолди. Гўшакни турмуш ўртоғим кўтариб, укаси мен билан гаплашмоқчи эканини айтди. Жиқиллашиб қолган ёшларнинг пайтавасига қурт тушиб қолганди.

- Келинойи, боя онамни олдида яхши гаплаша олмадик.

- Нега? Назаримда ҳамма гапни гаплашиб бўлдик.

- Хотиним, ҳақиқатан ҳам турмушга чиқаётган эканми?

- Мен сиз билан бирор марта ҳазиллашганмидим? Албатта турмушга чиқадида, сўзини охиригача эшитмасангиз, фикри билан қизиқмасангиз, ишдан келиб, болаларга ҳеч бўлмаганда 30 дақиқа вақт ажратмасангиз, нима қиласиз яшаб? Уларнинг сизга кераги бўлмагандан кейин?

- Ҳамма айб ўзида. Жаҳлим чиқиб турган пайт, гап қайтаравериб, жонимни ҳиқилдоғимга келтириб юборади.

- Шунинг учун ҳам менга рахмат айтинг. Сизни шу дарддан фориғ этдим. Энди бемалол яшайверинг. Ҳеч ким жонингизни ҳиқилдоғингизга келтирмайди, - шундай дея шартта гўшакни қўйдим. Кетма-кет бўлган қўнғироқларга эса Эшонзодам жавоб бериб, мени дам олаётганимни айтди. Ҳайрият, дедим ичимда Эшонзодамнинг телефон қўнғироқларига жавоб бера туриб, “хотиним ҳордиқ чиқаряпти”, деган сўзларини эшитишни бутун умр орзу қилгандим. Эртасига эшигим қўнғироғи жиринглади. Эшикни очсам, овсиним қўлида тоғора билан менга қараб кулиб турибди:

- Тинчликми? – ҳайрон бўлдим.

- Ассалому алайкум, опажон, яхшимисиз, сизни соғиниб келдимда, ичкарига таклиф қилмайсизми?

Овсиним чаққонлик билан ўзи дастурхон тузаб, чойларни дамлай кетди. Алоҳида яшаганим сабаб дам олиш кунлари мазза қилиб ухлардимда, шунинг учун ҳам кийимларни алмаштириб чиққунимча сингилжоним чой қуйиб мени кутиб ўтирган экан. Пайтдан фойдаланиб унга айтадиганларимни сўзлай кетдим:

- Менга қаранг, ақлли аёл ўзини устида ишлаб, янада оқила бўлиш билан шуғулланади, аҳмоқ аёл эса эрининг орқасидан пойлаш билан овора бўлади. Гапларимни уқтингиза? Аввал ўйлаб, кейин гапиришни ўрганинг. Сўзларингизни кераксиз ўқ каби, мўлжалсиз отманг. Ана ўшанда отилган ўқларингиз калтак бўлиб бошингизга келиб тушмайди.

Шундай деб турган ҳам эдим, бир зум ўтмай, ҳудди келишиб олишгандек, қайни укам ҳам кириб келиб қолди. Овсинимни четга олиб,  “Менга қаранг, эрингизни юрагига ғул-ғула солиш ниятида сизни турмушга чиқмоқчи, дегандим. Тағин қовун тушириб ўтирманг.”

- Хўш, нима қарорга келдингиз,- ҳудди қози каби уларнинг фикрини билишга тушдим. Икки ёш бошини қуйи солиб, айбларини тан олишиб, ярашиб олишмоқчи эканликларини айтишди.

- Фақат битта муаммо бор. Қайнонам келин топиб қўйганлар. Энди уларни бир амаллаб фикрларидан қайтариш даркор.

- Буни ўзингиз ҳал қилиб берақолинг, келинойи, - қайни укамнинг бу сўзларини қайтара олмадим, албатта, - майли, сизлар шу ерда ўтира туринглар, мен қайнонамникига бориб келаман, бугун якшанба, келин йўқ уйда бечора онамиз уйларни тозалаш билан овора бўлсалар керак. Укажон, келгунимча ҳаммомдаги тушган кафелларни ёпиштириб, балконнинг ромларини бўяб берсангиз. Сингилжон, уйларни бир сидра йиғиштириб, болаларни ҳам чўмилтириш ёдингиздан кўтарилмасин, - дедимда йўлга тушдим.

Қайнонам бўлган воқеани эшитиб, хурсанд бўлиб кетди.

- Энди, ойижон, бу икки ёш жанжал қилишдан аввал обдон бош қотиришади.

Уйга келсам, ҳамма жой чиннидек, ҳаммомдаги кафеллар ҳам ҳудди санъат асаридек ёпиштирилган, ромлар бўялган, ҳаттоки айтмаган бўлсам ҳам даҳлиздаги токчалар ҳам қоқилган эди.

- Укажон, иш пишди, энди битта ош сиздан, - шу гапимни кутиб турган икки ёш сал қолса йиғлаб юборишарди.

- Келинойи, битта ош нима бўлибди, 10 та ош сиздан айлансин.

Кечга яқин дўстлари билан учрашиб қайтган Эшонзодамга уйдаги ҳамма юмушларни бажариб, чарчаганимни айтиб, қабобхўрликка таклиф қилиши кераклигини таъкидладим. Ўша куни мазза қилиб оилавий ҳордиқ чиқардик.

Якшанба куни яна қайнонамникига йўл олдим. Уйга кириб, хоналарни танимай қолдим. Тўрда елпиғичини у ёқдан бу ёққа силкитиб ўтирган қайнонам менга қараб кулиб, секингина пичирлади:

- Буларга нима деган эдингиз? Бир йилдан бери хоналарни таъмирлата олмаётгандим, айтмасам ҳам қайни укангиз ишга киришиб кетди. Овсинингизнинг тилини ширинлигини айтмайсизми?

Мана шунақа, азизлар, қаловини топсангиз, қор ҳам ёнади.